Disiplin ve denetim toplumları üzerine - Gillies Deleuze

 M. Foucault disiplin toplumlarını on sekizinci ve on dokuzuncu yüzyıllara yerleştirmişti. Bu toplumlar doruk noktalarına yirminci yüzyıl başlarında varmışlardı.

Disiplin toplumları, geniş ve yaygın kapatıp-kuşatma mekânları düzenlemeleriyle ayırt edilirler. Birey hiç durmadan, her biri kendi yasalarına sahip olan bir kuşatma mekânından öbürüne geçer; önce aile; sonra okul (“artık ailende değilsin”); ardından kışla (“artık okulda değilsin”); en sonunda da fabrika; ara sıra hastane; olasılıkla hapishane.

Denetim toplumu (W. S. Burroughs tarafından adlandırılmıştır) mekanizmaları birbirinden ayrılamaz çeşitlenmeler halindedirler ve dili "sayısal olan" bir sistemi oluştururlar.

Disiplin toplumları “öbek”ler, ayrı ayrı düzenlemeler halindedirler; oysa denetim mekanizmaları bir modülasyondur: Bir andan sonrakine sürekli olarak değişen kendini-bozup duran bir yığın, ya da bir noktadan ötekine sıçrayan taneciklerinin oluşturduğu bir kütle.

Denetim toplumlarında, önemli olan artık bir imza ya da sayı değil, bir koddur: Kod bir “şifredir”.

Denetimin sayısal dili enformasyona erişimi onaylayan ya da reddeden kodlardan imal edilmiştir. Kendimizi artık kitle / birey çiftiyle uğraşır görmüyoruz.

Bireyler bölünür hale gelirken, kitleler örneklemlere, verilere, piyasalara ya da bankalara dönüşmüşlerdir.

Her toplum tipiyle bir makine tipi kolayca eşleştirilebilir -makineler belirleyici olduklarından değil, kendilerini üretip kullanabilen toplumsal biçimleri ifade ettikleri için.

Disiplin toplumlarının makineleri enerjiyle çalışan makineler.

Denetim toplumlarının makineleri bilgisayarlar, akıllı taşınabilir cihazlar; korsanlık, casusluk, hizmet durdurma ya da virüs bulaştırma türünden etkin tehlikelerle birlikte.

Açık bir ortamda ve herhangi bir anda her unsurun konumunu veren (bir hayvan, bir insan, elektronik bir kemer aracılığıyla) bir denetim mekanizması düşüncesi bir bilim kurgu fikri olmaktan çıkmıştır.

Félix Guattari şöyle bir kent tasvir etmişti: Evinizi, sokağınızı, mahallenizi (bireye ait) elektronik kartınızla bariyerleri aşıp terk edebilirdiniz; ama aynı kart, belli bir gün, ya da belirli birkaç saat için çalışmaz durumda da olabilir; burada önemli olan bariyer değil, her kişinin konumunu -uygun mu, uygunsuz mu- düzenleyen ve evrensel bir modülasyonu gerçekleştiren sistemlerdir.

İşte günümüzün büyük verisinin (big data), sosyal medya etkileşimlerinin, kişisel verilerin manüplasyonunun varlığı / varlık nedeni sosyolojik olarak disiplin toplumlarından denetim toplumlarına geçmesinde yatıyor.